Echte tijm

Wie kent het niet - de heerlijke geur van tijm waarvan het water je in de mond loopt? Echte tijm (Thymus vulgaris) is niet alleen een populair keukenkruid, maar ook een prachtige plant voor een geneeskrachtige kruidentuin. Naast de bekende echte tijm zijn er meer dan 200 andere soorten die tot hetzelfde geslacht behoren. Meestal verschillen de soorten qua groeiwijze, bladkleur, grootte, winterhardheid of geur.

Zo inpireert kleine tijm met kruipende groei en scharlakenrode bloemen terwijl grote tijm groeit als een kussen en bekend staat voor zijn winterhardheid en mooie paarse bloemen die bloeien van mei tot september. Voor liefhebbers van ongebruikelijk smakende tijm zijn er ook geweldige soorten zoals karwijtijm (Thymus herba-barona) of grote wilde tijm (Thymus pulegioides ssp. Chamaedrys), die ruikt naar zwarte thee. Heel populair zijn citroentijm (Thymus x citriodorus), een kruising tussen echte tijm en wilde tijm die met zijn citroenaroma voor afwisseling zorgt in de keuken.

Tijm kan je in het voorjaar in tuincentra, kwekerijen of DHZ-zaken als kleine potplant aankopen. De ideale periode hiervoor is april tot mei, wanneer de zon aan kracht wint en de bodem niet meer zo vochtig is. Een nat, regenachtig voorjaar met sneeuw en vorst is niet geschikt om te planten. Dergelijke koudegolven kunnen helaas tot half mei voorkomen. Bij zo een weersvoorspellilng kan je de tijm beter op een warme, lichtrijke vensterbank plaatsen en wachten tot de temperatuur wat gestegen is en er geen kans meer is op vorst alvorens het plantje uit te planten. Je kan de tijm later nog probleemloos planten als je er in mei nog niet toe gekomen bent.

Naast het aankopen van tijmplantjes kan je natuurlijk ook zelf tijm zaaien. Dit kan je meteen in de volle grond doen bij een bodemtemperatuur vanaf 16°C. Dit is meestal vanaf eind april, begin mei het geval. Binnenshuis kan je tijm het ganse jaar door zaaien. Voorzaaien op de vensterbank kan je doen van februari tot april. Zo zijn de kleine tijmplantjes in mei na de IJsheiligen voldoende ontwikkeld om in de tuin of op het balkon te worden aangeplant.

Voor de teelt heb je een aangepaste, voedingsarme potgrond nodig. Omdat tijm houdt van een heel goed doorlatende en lichte grond, raden we je aan om er een portie zand onder te mengen. Zaai de zaden vervolgens in een kom met potgrond. De potgrond maak je voor het zaaien best eerst vochtig. Laat bij het zaaien wat ruimte tussen de zaadjes zodat de plantjes voldoende ruimte hebben om te ademen. Bedek de zaadjes met een dun laagje potgrond dat je vervolgens met een handspray goed bevochtigt.

Zet de kom met zaden nu op een lichtrijke, warme plek bij het raam. Zorg er de komende dagen voor dat de grond tot aan het ontkiemen constant vochtig is. Pas als je de eerste zaailingen ziet, kan je de grond een beetje laten uitdrogen. De zaailingen worden ongeveer twee weken na het ontkiemen uitgeplant.

Echte tijm is een zonneklopper. Net als andere mediterrane planten houdt de plant van een zonnige, warme en lichtrijke locatie. Een plaatsje op een zuid-georiënteerd balkon of een zonnig plekje in het kruidenperk zijn ideaal voor de warmteminnende halfstruik.

Naast een zonnige locatie is ook de bodem van belang : tijm houdt van een zanderige, doorlatende en voedingsarme bodem. Bij het aanplanten is een kleine portie compost voldoende. Ook op droge stenen muren en in rotstuinen voelt het mediterrane kruid zich goed. Plan voldoende ruimte in bij de aanplanting. Afhankelijk van de variëteit, de weersomstandigheden en de locatie kan echte tijm zowel 40 cm hoog als breed worden. Door de jaren heen zal de plant van binnenuit verhouten. In potten of in bloembakken blijft ze vaak compacter (ongeveer 10 cm) door de beperkte hoeveelheid grond.

Echte tijm is niet alleen ideaal voor een mediterrane rotstuin of een zonnig gelegen kruidenperk, maar ook voor een zuid-georiënteerd balkon. Ook oost- en west-georiënteerde balkons zijn mogelijk op voorwaarde dat er voldoende zonlicht is. Schaduwrijke noord-georiënteerde balkons daarentegen zijn voor tijm niet bevorderlijk. Idealiter staat de plant op een overdekt balkon zodat het kruid tijdens regenachtige maanden niet constant in de regen moet staan. Tijm houdt namelijk helemaal niet van lange vochtige periodes. Wateroverlast moet dan ook vermeden worden : zorg ervoor dat de pot of de bloembak voorzien is van drainagegaten zodat overtollig water gemakkelijk weg kan vloeien.

Om de plant voldoende ruimte te geven om te groeien, voorzie je bij voorkeur een pot met een diameter van ongeveer 20 cm. In bloembakken moet je rekening houden met een afstand van 15 cm links en rechts van de plant. Voor de aanplanting is een kruidenpotgrond ideaal. Die kan je gerust met wat zand vermengen om een nog beter doorlatende structuur te krijgen.

Tijm kan je probleemloos met andere mediterrane kruiden combineren op voorwaarde dat ze dezelfde behoeften hebben en ook dezelfde eisen wat betreft de standplaats. Rozemarijn, salie, lavendel of bonenkruid geven allemaal de voorkeur aan een zonnige, warme en beschutte plaats met een goed doorlatende en voedselarme grond. Ook gaan ze beter om met korte periodes van droogte dan met te veel water en vocht. Bovendien hebben ze maar een kleine portie voedingsstoffen nodig om te groeien en te bloeien. Daarnaast kan tijm goed overweg met basilicum, al moet je er wel op letten dat basilicum meer water en voedingsstoffen nodig heeft en dus iets anders moet worden verzorgd. Alleen marjolein en tijm gaan niet zo goed samen en mogen dus niet naast elkaar worden aangeplant.

Tijm is zeer eenvoudig te onderhouden in de tuin : het kruid heeft relatief weinig water nodig, kan goed tegen droogte - dus ook tijdens je vakantie hoef je je geen zorgen te maken - en heeft maar zelden extra voedingsstoffen nodig. Als je tijmplant in het tuinbed is aangeplant, kan je tijdens het hoofdbemestingsseizoen in het voorjaar wat compost in de grond verwerken. Water geven hoeft meestal niet als het regelmatig regent. Als je plant in een pot onder een afdak staat, moet je - zeker op hete zomerdagen - voelen hoe vochtig de potgrond nog is. De potgrond in de pot kan namelijk heel snel uitdrogen. Als de grond al een kruimelige, droge structuur heeft gekregen, kan je de gieter te hand nemen. Bij behoefte kan je je tijmplant voeden met een vloeibare biologische meststof voor kruiden die eenvoudigweg aan het gietwater wordt toegevoegd.

Echte tijm kijkt in het voorjaar uit naar een forse snoeibeurt. Daarbij snoei je de takken ongeveer 1/2 tot 1/3 terug. Dit zorgt ervoor dat de plant jong en fris blijft en terug krachtig kan uitlopen. In de late zomer kan je na de bloei de bovenste toppen van de scheuten afsnijden.

Echte tijm is een meerjarige, groenblijvende en winterharde plant die zelfs temperaturen tot -20°C kan weerstaan. Alleen sterke, langdurige vorst onder een sneeuwdeken kan tijm aantasten. In zulke gevallen kan je de plant beschermen door die te bedekken met sprokkelhout of dennengroen. Voor een tijmplant in potten zijn de overlevingskansen tijdens zachte winters ook heel goed. Er is echter minder opwarmende grond rond de wortels beschikbaar dan in de volle grond. Om de plant te beschermen tegen strenge vorst, kan je de pot beschermen met een oud deken of noppenfolie. Een doos met bladeren, waarin je de tijmplant plaatst, kan ook helpen om de pot tegen vorst te beschermen. Het zou dus geen probleem mogen zijn om in de zomer te kunnen genieten van heerlijke, verse tijm!

Omdat tijm een winterhard en groenblijvend kruid is, kan je quasi het ganse jaar door oogsten. Door regelmatig te oogsten zorg je er bovendien voor, dat de plant zich goed vertakt en steeds opnieuw kan uitlopen. Het enige wat je hoeft te doen is 1/3 van de takken van de benodigde hoeveelheid af te knippen en de blaadjes tegen de groeirichting van de tak te strippen. Deze verse tijmblaadjes kan je nu gebruiken om aardappelgerechten, mediterrane gerechten of vleesgerechten op smaak te brengen. Ook gedroogde tijm zit boordevol smaak. De afgesneden stengels kan je samenbinden tot een klein, dun boeket en ondersteboven in een donkere ruimte in je woning ophangen om te laten drogen.

De bekende tijmsoorten zoals echte tijm, kleine tijm en citroentijm zijn geschikt voor consumptie. Enkel de satureatijm (Thymus satureioides) is omwille van zijn scherpe smaak niet geschikt voor gebruik in de keuken.

Reeds in het oude Egypte moet de heelkundige kracht van tijm reeds gekend zijn. De traditie om echte tijm voor verschillende medicinale doeleinden te gebruiken, wordt ook vandaag nog voortgezet. Zo staat tijm al lang bekend om zijn slijmoplossend en krampstillend effect en wordt het gebruikt in keel- en hoestpastilles. Een tijmbad is ook populair bij een opkomende verkoudheid. Daarnaast heeft tijm ook ontstekingsremmende en antiseptische eigenschappen. De essentiële olie van tijm, die thymol en carvacrol bevat (de twee belangrijkste actieve ingrediënten) is met name relevant voor medisch gebruik. In 2006 werd Thymian vulgaris uiteindelijk tot medische plant van het jaar benoemd. Naast zijn prachtige eigenschappen als geneeskundige plant, is echte tijm ook een ware bijen- en vlindermagneet.

Terwijl allerlei rupsen hun buikje vullen met tijm, kunnen wilde bijen niet genoeg krijgen van de nectar. Voor vlinders en bijen is echte tijm een heel belangrijke voedingsbron. Maar ook andere tijmsoorten zijn heel gegeerd : zo zijn de rupsen van de tijm-dwergspanner en het tijmblauwtje verlekkerd op kleine tijm en oregano (Origanum vulgare). Omdat beide vlindersoorten worden beschouwd als bedreigd, zijn ze dankbaar met elke tijm- en oreganosoort. Als je iets goed wilt doen voor deze nuttige insecten in jouw omgeving, creëer dan een geurend, mediterraan kruidenbed met verschillende soorten tijm en rozemarijn, bloeiende lavendel, struikbasilicum en echte oregano.