Cactussen

Cactussen zijn heel populaire kamerplanten. De zonminnende cactusplanten (Cactaceae) met hun vaak typische doornen zijn een fascinerende plantenfamilie met meer dan 130 geslachten en tot wel 1.800 soorten. Elke plantenliefhebber vindt hier de juiste plant! Door de langzame groei en lage eisen worden cactusplanten beschouwd als heel onderhoudsvriendelijk. Je mag echter niet vergeten dat ook zij voedingsstoffen, water en verzorging nodig hebben voor een gezond ontwikkeling.

Cactussen komen oorspronkelijk uit de steppen en woestijnen van Zuid-Amerika, waar ze vooral te vinden zijn in Mexico en Argentinië. Je vindt ze daarnaast ook terug in tropische regenwouden, waar ze als epifyten, zogenaamde luchtplanten, op bomen in de jungle groeien. De planten zijn aangepast aan de extreme weersomstandigheden van hun geboortestreek en hebben strategieën ontwikkeld om zich aan te passen aan droogte en hitte. Cactussen behoren tot de vetplanten. Dit zijn planten die water kunnen opslaan in hun dikke vlezige bladeren of stengels en daardoor beschermd zijn tegen uitdroging gedurende lange perioden. Cactussen zijn de bekendste groep vetplanten, hoewel de meeste van hen stengelsucculenten zijn. Dit betekent dat ze vocht voornamelijk opslaan in hun stengel of hoofdscheut.

Hoewel cactussen vaak stekelige planten worden genoemd, zijn de scherpe stekelige structuren van cactusplanten eigenlijk doorns, geen stekels! Het verschil is dat doornen in de diepere laag vergroeid zijn, terwijl stekels tot de buitenste laag (epidermis) van de plant behoren. Een cactus heeft meestal één of meer scheuten die bedekt zijn met doornen. Deze doornen komen voort uit areolen, kleine kussentjes waaruit stekels, maar ook haren of bloemen, kunnen komen. De doornen dienen niet alleen als bescherming tegen roofdieren, maar verminderen ook de verdamping, zodat cactussen goed bestand zijn tegen droogte.

De exotische planten bieden een uitgesproken keuze aan soorten en variëteiten, van bijzonder gemakkelijk te verzorgen tot ongewone variëteiten. Het bijzondere : afhankelijk van de cactussoort en de locatie hebben vetplanten een indrukwekkende levensduur van tien tot 200 jaar. Je kunt je bijvoorbeeld vergapen aan een bijzonder oud exemplaar in een kwekerij in Thüringen. Deze wordt geschat op ongeveer 200 jaar oud.

Vetplanten kunnen worden onderverdeeld in vier onderfamilies:

1. Pereskioideae : de eerste familie van de pereskioideae (ook bekend als cactussen met bladeren) bestaat uitsluitend uit het geslacht Pereskia. Je kan ze herkennen aan de vlezige, stekelige bladeren die er heel anders uitzien dan typische cactussen. Pereskia-soorten vormen hoge klimstruiken die meerdere meters hoog kunnen worden en indruk maken met aantrekkelijke bloemen, zoals de mooie variëteiten ‘Pereskia bleo’ of ‘Pereskia grandifolia’.

2. Opuntioideae : de Opuntioideae-familie is bijzonder bekend en divers - ze omvat niet minder dan 300 soorten. Hiertoe behoren bijvoorbeeld de populaire cactussen van de vijgcactus (Opuntia ficus-indica). Opuntioideae cactussen hebben de neiging om te groeien in een boomachtige vorm en zijn bedekt met doornen, waardoor ze opvallende tussen alle andere cactussoorten.

3. Maihueniodeae : deze onderfamilie van cactussen omvat laaggroeiende cactussoorten die gekenmerkt worden door een kleine, ronde stam, zoals de variëteit ‘Maihuenia poeppigi’. De cactus met de mooie gele bloemen vormt kussentjes van bijna tien centimeter hoog.

4. Cactoideae : de Cactoideae-familie biedt de grootste verscheidenheid aan soorten onder de cactussen. De meerderheid van alle cactussoorten behoort tot deze groep, die enorm verschillen qua vorm en grootte. Er zijn bijvoorbeeld piepkleine soorten en soorten die wel 20 meter hoog kunnen worden. Een populaire soort is de bisschopsmuts (Astrophytum myriostigma), een bolvormige cactus die maximaal 40 centimeter hoog wordt. De bisschopsmuts groeit geometrisch omhoog en heeft een mooie bloem op zijn “hoofd”. Een andere favoriet is de ronde, gele Echinocactus grusonii, ook wel bekend als de schoonmoedersstoel. Vanwege hun bolvormige, stekelige vorm worden cactussen van de Echinocactusfamilie ook wel bolcactussen of egelcactussen genoemd. Als je daarentegen op zoek bent naar een ongewone cactus zonder lange stekels, dan zijn Rhipsalis baccifera of Rhipsalis cereuscula misschien iets voor jou. Dankzij hun filigrane netwerk van scheuten worden deze ook wel koraalcactussen worden genoemd.

1. Mammillaria : cactussoorten van het geslacht Mammillaria vormen dikke scheuten, die versierd zijn met veel kleine wratvormige uitstulpingen in plaats van de ribben die typisch zijn voor cactussen. Een Mammillaria-cactus wordt ook wel tepelcactus genoemd. Het bijzondere aan dit geslacht is dat - mits de juiste verzorging - mooie bloemen op de scheuten van de cactussen gevormd worden. Van bovenaf vormen die een kroon van bloemen.

2. Echinopsis : het geslacht echinopsis omvat cactussen die een cilindrische vorm hebben en dicht bedekt zijn met stekels. Cactussoorten in dit geslacht staan ook bekend als boerencactussen en vallen op dankzij hun lange, trompetvormige bloemen die ze tijdens hun groeifase ontwikkelen.

3. Cereus : het geslacht Cereus vormt lange, zuilvormige scheuten die wel 15 meter hoog kunnen worden. Soorten van dit geslacht, zoals Cereus peruvianus, worden daarom ook wel zuilcactussen genoemd.

4. Rhipsalis : als je op zoek bent naar een bijzondere cactus zonder lange stekels, dan is het geslacht Rhipsalis misschien wel de juiste cactus voor jou. Dankzij hun filigrane stekels worden soorten van dit geslacht, zoals Rhipsalis cereuscula, ook wel koraalcactussen genoemd.

5. Chamaecereus : cactussen van dit geslacht hebben smalle, cilindervormige stengels. De bekendste soort van het geslacht Chamaecereus heet Chamaecereus silvestrii. Deze soort is een dwergzuilcactus die tot 20 centimeter hoog wordt en vanaf mei felrode bloemen produceert.

6. Ferocactus : de naam “ferocactus” kan worden vertaald als “wilde cactus”. Met zijn sterke, kleurrijke doornen, die hem zijn defensieve uiterlijk geven, doet de ferocactus zijn naam alle eer aan. Tijdens zijn ontwikkeling groeit hij uit tot een bal bedekt met doornen.

7. Echinocereus : cactussen van het geslacht Echinocereus worden tot 40 centimeter hoog en hebben vaak één of soms meerdere mooie bloemen op hun kruin, waardoor ze een echte blikvanger vormen.

8. Gymnocalycium : dit geslacht wordt gekenmerkt door zijn lage en bolvormige groeiwijze. Hoewel Gymnocalycium cactussen vaak weinig of geen stekels hebben, produceren ze trechtervormige bloemen in verschillende kleuren.

9. Astrophytum : cactussen van dit geslacht herken je aan hun typische stervormige ribben. Veel Astrophytum-soorten, zoals de bisschopsmuts, produceren aantrekkelijke bloemen in meestal gele, maar ook roze tot rode kleuren.

Euphorbia is een grote familie van vetplanten, ook wel bekend als de wolfsmelkfamilie (Euphorbiaceae). Vanuit botanisch standpunt wordt deze familie van euphorbia's niet gecategoriseerd als cactussen, maar sommige euphorbia-soorten lijken erg op cactussen. De soort Euphorbia Ingens staat ook bekend als de cowboycactus, omdat het uiterlijk lijkt op dat van de cactussen die vaak te zien zijn in westernfilms. Een populair voorbeeld is Euphorbia lactea ‘Cristata’, die opvalt door zijn bijzondere, koraalachtige uiterlijk. Maar wat is het verschil tussen cactussen en wolfsmelk? In tegenstelling tot de cactus bevat de Euphorbia een dik melkachtig sap dat bekend staat als wolfsmelk of melkkruid. Bij aanraking heeft dit een irriterend effect op de huid en kan daarom “bijten als een wolf”.

1. Kerstcactus (Schlumbergera, zie afbeelding hieronder) : dit is een bladcactus zonder klassieke stekels die bloeit van november tot januari. Tijdens deze saaie winterperiode fleurt hij het huis op met zijn kleurrijke bloemen - van oranje en geel tot rozerood.

2. Vijgcactus (Opuntia ficus-indica) : vijgcactussen behoren tot de populairste cactussen voor binnenshuis. Ze kunnen tot anderhalve meter hoog worden, hebben een zuilvorm en vormen platte, schijfvormige scheuten. Met een beetje geluk kun je ook genieten van de felgele bloemen van de cactusvijg.

3. Grijsaard (Cephalocereus senilis) : deze wordt gekenmerkt door zijn bijzondere uiterlijk - zijn fijne, witte haartjes geven hem een pluizig uiterlijk. Samen met de doornen dienen ze als bescherming tegen hitte en kou. Hij groeit heel langzaam en wordt maximaal 70 centimeter hoog in een pot.

4. Schoonmoedersstoel (Echinocactus grusonii) : deze cactus is een bijzonder populaire kandidaat voor in huis. Hij maakt indruk met lange, gele stekels en een afgeplat oppervlak dat doet denken aan een stoel. Hij kan tussen de 20 en 130 centimeter hoog worden in een pot.

5. De aardbeicactus (Gymnocalycium friedrichii) : de aardbeicactus, die in 2023 door de Duitse Cactusvereniging werd uitgeroepen tot Cactus van het Jaar, is een echte blikvanger. Wat hem zo bijzonder maakt, is zijn felrode bol, die wordt gevormd door de combinatie van twee cactussoorten.

Cactussen groeien in hun natuurlijke omgeving op vrij arme zandgrond. Daarom is het belangrijk om een speciaal substraat zoals COMPO SANA Potgrond Cactussen & Vetplanten te gebruiken. Dit substraat biedt de woestijnplanten een optimale, luchtige structuur met hoogwaardig kwartszand en voorziet ze tegelijkertijd de eerste weken van alle belangrijke hoofd- en sporenvoedingsstoffen. Door puimsteenkorrels toe te voegen, kun je ook wateroverlast nog beter voorkomen. De cactus verdraagt natte voeten namelijk niet goed. COMPO Bio Granuplant Hydrokorrels zorgen dankzij hun uitstekende drainagecapaciteit voor optimale groeiomstandigheden en voorkomen op betrouwbare wijze wateroverlast. Bovendien garanderen ze een schone toepassing en een decoratief uitzicht.  Je kunt je cactus ook uitsluitend in de fijne korrels planten in plaats van cactuspotgrond. Zorg ervoor dat de pot voorzien is van drainagegaten zodat overtollig water gemakkelijk kan weglopen. Verpot je cactusplanten ongeveer om de twee tot vijf jaar.

Wat is de favoriete locatie voor cactussen? Hoeveel water hebben cactussen nodig? En waarom is een cactusmeststof nuttig? Van de ideale locatie tot water geven, bemesten en verpotten : in ons artikel “7 tips voor de verzorging van je cactussen” ontdek je hoe je het beste voor je stekelige huisgenoten kunt zorgen tijdens hun groeifase in de zomer en tijdens hun winterslaap.

Niet elke cactussoort is giftig, maar de overgrote meerderheid van de soorten wel. Als de plant wordt doorgesneden en er een melkachtige vloeistof uitloopt, dan gaat het zeer waarschijnlijk om een giftige cactus. Voorzichtigheid is daarom geboden, vooral met kinderen en huisdieren in huis.