Chili (pepers)

Strikt genomen zijn pepers - ook wel pepperoni genoemd - kleine, hete paprika's. Samen met de gewone paprika behoren ze daarmee tot het Capsicum-geslacht, dat behoort tot de nachtschadefamilie (Solanaceae). De meest voorkomende pepersoort in onze contreien is ongetwijfeld de Capsicum annuum, beter bekend onder de naam Spaanse peper. De pittigheid van de Spaanse peper kan verschillen van mild over medium-scherp tot heel heet. Heel bekende Spaanse pepers zijn bijvoorbeeld de 'Jalapeño' en de 'Cayenne'. Ook de 'Habanero'-pepers, die behoren tot de soort Capsicum chinense zijn heel populair. Een andere soort, die onder meer bekend is geworden door de gelijknamige saus, is de 'Tabasco'-peper (Capsicum frtutescens).

Van 'Jalapeño' over 'Habanero' tot 'Thai-Chili' - er bestaan zo veel verschillende soorten pepers die zich niet alleen in vorm en kleur, maar zeker ook in heetheid onderscheiden. De pittigheid van een peper wordt bepaald door het gehalte capsaïcine in de vrucht, meer bepaald in de zaden en de vliezen. Dit kan vaak voor een branderig gevoel op de tong zorgen. Afhankelijk van de pepersoort bevat de vrucht meer of minder capsaïcine, maar ook door de lichtinval kan de heetheid binnen een variëteit verschillen. Hoe meer zon de plant krijgt, hoe heter de vruchten.

De heetheid van pepers wordt uitgedrukt in Scoville. De Scoville-schaal baseert zich op de concentratie capsaïcine in de vrucht : hoe hoger het gehalte, hoe pittiger de peper. Daarnaast bestaan er nog andere scherpteschalen, bv. een classificatie van 1 tot 10 die gebruikt wordt om onderstaande informatie te vereenvoudigen.

Mild tot pittig : welke chili kies jij ?

1. Voor beginners
Als je op zoek bent naar een heel milde soort, dan is de 'Biquinho Vermelho' met zijn druppelvom ideaal. Als het iets pittiger mag, kan je kiezen voor de 'Jalapeño'. Met een scherpte van 2.500 tot 8.000 eenheden op de Scoville-schaal belandt deze pepersoort in het midden (scherpte 5 in een schaal tot 10). De vruchten van de 'Lila Luzi' zijn iets heter met scherptegraad 7. Dit komt overeen met 15.000 tot 30.000 Scoville, waardoor de vrucht niet geschikt is voor mensen met zwakke smaakpapillen. De vruchten zijn beschikbaar in tal van fascinerende kleuren, waardoor de plant ook geschikt is als puur decoratieve plant.

2. Voor gevorderden
De soorten 'Tabasco' en 'Cayenne' gaan nog een stap verder : de rode cayennevruchten met hun vurige, rokerige smaak kunnen een Scoville-waarde tot 50.000 bereiken (scherpte 8). Er bestaan echter ook iets mildere soorten zoals de 'Sweet Cayenne'. Deze variant bevat vrijwel geen capsaïcine en heeft daarom  scherptegraad 0.

3. Voor experten
Hou je van heel hete pepers? Dan is de 'Habanero'-chili zeker iets voor jou! Ook hier zijn er heel wat verschillen : terwijl de 'Habanero St. Lucia Island' een scherpte van 8 haalt, kan de 'Habanero Red' met tot 500.000 Scoville (hittegraad 10) je mond in brand zetten. Toch bestaan er nog hetere varianten zoals de 'Trinidad Scorpion'-chili en de Indische Chili 'Bhut Jolokia' die met een scherpte van 10++ behoren tot de heetste chilipepers ter wereld en hierdoor nauwelijks eetbaar zijn voor de meeste mensen.

Afhankelijk van de variëteit, standplaats en het onderhoud kunnen chiliplanten tot 80 centimeter hoog worden. De planten worden meestal als eenjarige plant gekweekt, maar kunnen onder goede omstandigheden meerdere jaren worden gekweekt. Ze zijn echter niet winterhard. Het is dus belangrijk dat je tijdig voor een geschikte overwinteringsplaats zorgt. Meer tips rond aanplanting, onderhoud en overwintering vind je hieronder.

1. Chili zaaien : wanneer?
Aan het begin van het jaar, in januari of februari, kan je beginnen met het telen van pepers. Dit moet ten laatste in maart gebeuren aangezien de planten en vruchten tijd nodig hebben om zich te ontwikkelen. De eerste pepers zal je namelijk pas na 4 tot 6 maanden kunnen oogsten. Bij slechte weersomstandigheden kan het zelfs nog langer duren voordat de vruchten rijp zijn.

2. Chilizaden voorbereiden
Als je de ideale kiemingsvoorwaarden wilt creëren, dan raden we je aan om de zaden in water te weken alvorens je ze zaait. Zo kunnen de zaden opzwellen zodat ze later in de grond gemakkelijker kunnen ontkiemen. Hiervoor volstaat het om de zaden gedurende enkele uren of een nacht in een glas of schaal met lauw water te leggen. Heb je hier geen tijd voor? Dan kan je natuurlijk ook direct zaaien.

Zet kleine kweekpotjes, potgrond en eventueel wat zand klaar. Als je de potten reeds eerder hebt gebruikt, dan is het belangrijk dat deze eerst grondig worden schoongemaakt. Potgrondresten kunnen namelijk ziekten op de chiliplant overdragen die er in het slechtste geval voor kunnen zorgen dat de zaailingen afsterven. Gebruik bij het zaaien bij voorkeur een potgrond voor zaaien en stekken. In vergelijking met traditionele potgronden bevatten dergelijke substraten een lager voedingsgehalte. Hierdoor zijn ze ideaal om in te zaaien. De losse en luchtige structuur zorgt bovendien voor een uitstekende wateropname en houdt het water beter vast. Door vooraf een portie zand in de kweekpotten te doen, kan het water beter verdeeld worden en vermijd je dat de plantjes worden blootgesteld aan wateroverlast. Op deze manier krijgen de zaailingen een goede start en kunnen ze krachtig groeien. 

Tip : aangezien het in januari nog behoorlijk donker kan zijn, raden we je het gebruik van plantenlampen aan. Zij zorgen ervoor dat de plantjes zich goed kunnen ontwikkelen.

3. Chilizaden zaaien
Vul de kweekpotjes met een dun laagje zand en vul verder op met potgrond. Ook als je nog geen zaadjes hebt gezaaid, is het belangrijk om de potgrond in dit stadium al te bevochtigen. Zo vermijd je dat de zaden zullen wegspoelen bij het water geven en hebben de zaden al vanaf het begin voldoende water ter beschikking. Zaai 3 tot 4 zaadjes per pot. Druk de zaadjes lichtjes in de potgrond zodat ze volledig met aarde zijn bedekt. Als alternatief kan je nog een extra dun laagje potgrond van maximaal 5 millimeter over de zaden strooien. Druk lichtjes aan en besprenkel met water. De kweekpotjes moeten vervolgens op een lichtrijke en warme locatie worden geplaatst bij een temperatuur van 20 tot 25°C. Een zuid-georiënteerde vensterbank in de woonkamer of een verwarmde serre zijn hiervoor ideaal. 

Tip : als je de plant op de vensterbank plaatst, moet je vermijden dat de koude van de vensterbank niet van onderaf in de kweekpot stijgt. Dit kan het ontkiemingsproces bemoeilijken. Daarom raden we je aan om onder je kweekpot een houten plankje of een stuk piepschuim te plaatsen. Ideaal is wanneer zich onder de vensterbank een radiator bevindt. Zo krijgt de chili het lekker warm en zal de ontkieming versneld worden.

4. Chilizaden verzorgen
Nu hoef je enkel geduld uit te oefenen : het kan 10 tot 20 dagen duren tot de eerste groene blaadjes verschijnen. Daarom is het heel belangrijk dat de potgrond niet uitdroogt en steeds lichtjes vochtig is. Om de zaden bij de ontkieming te ondersteunen, kan je de kweekpot met vershoudfolie bedekken. Hierdoor verhoogt de luchtvochtigheid en zal de potgrond niet zo snel uitdrogen. Vergeet echter niet de folie regelmatig te verwijderen om te verluchten. Zodra de eerste zaailingen verschijnen, kan je de folie verwijderen. De kweekpotten moeten vanaf dat moment voldoende zonlicht krijgen om verder te kunnen groeien. Overdag kan je als alternatief een plantenlamp gebruiken.

5. Chiliplanten uitplanten
Zodra het eerste bladpaar zich heeft ontwikkeld, kan je de chiliplantjes uitplanten. Dit betekent dat je de kleine zaailingen voorzichtig uit de kweekpot neemt om elk afzonderlijk in een pot met een diameter van 10 tot 12 cm aan te planten. Vul de potten vooraf met een mengsel van zaaigrond en voedingsrijke potgrond voor groenten. Plant de chiliplantjes in het mengsel en zorg ervoor dat ze tot net onder het eerste kiemblad zijn bedekt met aarde. Druk vervolgens de aarde goed aan en geef voorzichtig water.
Plaats de plantjes op een lichtrijke vensterbank bij een temperatuur van 18 tot 25°C tot de potgrond goed doorworteld is. Dan moeten de plantjes worden verpot of in de vollegrond worden aangeplant.

Als je je eigen chiliplantjes hebt gezaaid, kan je ze vanaf eind april, eens de zon schijnt en de temperaturen beginnen te stijgen, aan hun nieuwe thuis laten wennen. Toch raden we je aan om de planten 's nachts binnen te plaatsen omdat ze heel vorstgevoelig zijn en bij extreme vorst beschadigd kunnen raken. Plant de pepers daarom pas rond half mei (na de IJsheiligen) buiten uit.

Als je reeds opgekweekte chiliplanten in het tuincentrum of in de kwekerij hebt aangekocht, dan raden we je eveneens aan om de plantjes langzaam aan in de openlucht te laten wennen aan het directe zonlicht. Zoniet bestaat het gevaar dat de plant beschadigd kan raken door zonnebrand.

Chili groeit het beste op een zonnige, beschutte plaats. De plantjes gedijen daarom bijzonder goed in serres. Ook een plekje dichtbij een huismuur is geschikt. Daar is het namelijk warmer en is de plant beschermd tegen wind en regen. Een losse, voedselrijke grond of een gelijkaardig substraat helpen de chiliplant bij een gezonde ontwikkeling. 

Hoeveel zon hebben chiliplanten nodig? Ze houden van een lichtrijke en zonnige locatie. Toch moet je ervoor zorgen dat de plant niet verbrandt door ze langzaam aan te laten wennen aan de zon.

Als je chili in een pot wilt kweken, kan je de plant in een pot met een diameter van minimum 25 centimeter aanplanten. Sommige kleinere variëteiten kunnen ook in een kleinere pot worden gekweekt. Zo is de 'Hot Burrito' ideaal voor bloembakken of verhoogde moestuinbakken dankzij zijn lage groei. Als je niet zeker weet welke potmaat geschikt is, kan je tijdens de aankoop van de zaden of van een jonge plant direct bij de kwekerij informeren. Als je een reeds gekweekte chiliplant hebt gekocht, raden we je aan om de plant na de aankoop te verpotten eens de pot goed doorworteld is. Alleen zo krijgen de wortels voldoende ruimte en kan je chiliplant zich goed ontwikkelen.

Je kan je chiliplant ook direct in de tuin aanplanten. Hierbij moet je rekening houden met een afstand van 50 centimeter tussen de verschillende planten. Bij compact groeiende soorten kan de plantafstand tot 15-20 centimeter worden gereduceerd. We raden je eveneens aan om een meststof met lange werking in de bodem in te werken alvorens je de planten in de grond plaatst. 

Beschik je over een serre? Deze krijgt de voorkeur boven de tuin aangezien chiliplanten warmte en beschutting nodig hebben. Je mag natuurlijk niet vergeten om de serre regelmatig te verluchten.

Tip : druk de grond na het aanplanten goed aan en geef rijkelijk water. Zo zal je de inworteling vergemakkelijken.

Chili heeft veel water nodig en moet je dus - afhankelijk van de omgevingsomstandigheden - regelmatig water geven. Sommige bijzonder hete pepers hebben relatief minder water nodig : bij gebrek aan water zullen meer capsaïciden gevormd worden en zal de peper dus een scherpere smaak krijgen. Toch mag je plant niet uitdrogen - controleer dagelijks de vochtigheid van de potgrond. Als de bovenste potgrondlaag is uitgedroogd, is het tijd om water te geven. In het andere geval kan je de gieter gewoon even laten staan om wateroverlast en bijgevolg wortelrot te vermijden. Chiliplanten houden evenmin van langdurige periodes van droogte. Als de bladeren slap gaan hangen en geel kleuren of als de bloemen afvallen, is het dringend tijd om water te geven.

Net zoals tomaten is chili een heel hongerige plant. Bij het verpotten of bij de aanplanting in de volle grond raden we je daarom aan om een portie meststof met lange werking met de bodem te vermengen. Als de bladeren van je chiliplant geel kleuren, kan een tekort aan voedingsstoffen aan de basis liggen. Op dat moment kan ook een vloeibare meststof, die wekelijks aan het gietwater wordt toegevoegd, een oplossing bieden.

Bij het snoeien van chiliplanten lopen de meningen uiteen : sommigen raden aan om de zijscheuten te verwijderen om zo meer aromatische vruchten te krijgen, terwijl anderen van mening zijn dat de plant daarbij beroofd wordt van bladeren die ze nodig heeft voor de fotosynthese. Eén ding is zeker : vooral het afknippen van de eerste bloemen loont te moeite. Zo krijgt de plant meer tijd en energie om vruchten te produceren. Als je liever minder, maar vooral goed ontwikkelde vruchten wilt, dan kan je regelmatig bloemen of kleine vruchten verwijderen. Zo kan de plant zich concentreren op de ontwikkeling van de resterende pepers. Je oogst dus iets minder, maar de vruchten zullen meer smaak bevatten.

Je moet even geduld uitoefenen tot je de eerste pepers kan oogsten : na het zaaien kan dit 4 tot 6 maanden duren. Het is daarom niet abnormaal dat de oogst pas vanaf juli begint. Maar hoe weet je nu dat een peper rijp is? Afhankelijk van de soort kunnen de vruchten groen, chocoladebruin of geel zijn. De rijpheid hangt dus niet af van de kleur. Ook het zonlicht tijdens de groeifase heeft een invloed op de kleur van de peul.

De enige manier om de rijpheid te bepalen, is door de vrucht lichtjes in te duwen. Als de chili een beetje ingedeukt is, is hij rijp. Uiterlijk wanneer de peulen beginnen verschrompelen, moet je oogsten. Gebruik steeds een scherp mes zodat de stengels en andere vruchten niet beschadigd raken. De chilipeulen kunnen verwerkt worden in een heerlijke chili con carne (of een chili sin carne) maar kan je ook laten drogen of verwerken tot een chili-olie. Zo blijven ze langer houdbaar. Wil je iets nieuws proberen? Check dan zeker ons recept voor chocoladetaart met Spaanse pepers.

Wist je trouwens dat als je iets te veel chilipepers hebt gebruikt om je gerecht te kruiden, je de pittigheid kan reduceren door zure room toe te voegen? Een glas melk is de beste remedie tegen een acuut branderig gevoel in de mond. Water daarentegen zal niet helpen. Ook een stuk brood heeft een neutraliserende werking.

Bladluizen zijn heel lastig en vermenigvuldigen zich met gemak. Ze zijn helaas ook regelmatig op chiliplanten terug te vinden. De aanwezigheid van bladluizen kan je herkennen aan de kleverige honingdauw. Bij een sterke aantasting zijn de insecten met het blote oog zichtbaar en springen ze vaak op de onderkant van de bladeren. Meer tips voor de bestrijding van bladluizen vind je in ons artikel "Bladluizen bestrijden : 4 tips tegen bladluizen".

Omdat chiliplanten heel vorstgevoelig zijn, worden ze vaak als eenjarige plant gekweekt, hoewel ze meerdere jaren kunnen overleven. Alvorens je de plant naar binnen verhuist, is het zinvol om ze te snoeien. Daarbij verwijder je beschadigde stengels. Zo kunnen de gezonde stengels tijdens de winter beter worden verzorgd (o.a. controle op ongedierte). Om te overwinteren heeft de plant een temperatuur van minimum 16°C nodig en in een lichtrijke ruimte. Tijdens de winter heeft de chiliplant nauwelijks water nodig en hoef je al helemaal niet te bemesten. In het voorjaar kan de plant worden verpot in een portie verse potgrond en kan je haar op zonnige dagen al enkele uurtjes buiten plaatsen.