Schildwants

Het geslacht van de wantsen omvat ongeveer 40.000 verschillende soorten. Heel wat insecten leven in bossen of weilanden, maar sommigen voelen zich ook thuis in de slaapkamer, waar ze als bedwants voor opschudding zorgen. Anderen zijn dan weer actief als nuttig insect in de tuin.

Uiterlijke kenmerken van de schildwants

Schildwantsen (Pentatomidae) zijn een bijzonder grote wantsenfamilie : er bestaan ongeveer 6.000 verschillende soorten. Slechts 190 ervan zijn actief in Europa. Schildwantsen kan je herkennen aan hun meestal schildvormige lichaamsbouw. Ze zijn normaal gezien 1 tot 2 centimeter groot. Bij sommige schildwantsen zie je een verhard schild, ook wel scutellum genoemd, dat bijna het complete achterlijf kan bedekken of qua kleur kan afwijken van de rest van het “schild“.

Afhankelijk van de soort kunnen de insecten heel kleurrijk of gestreept zijn. Daar komt nog eens bij dat de kleur tijdens de verschillende seizoenen ook kan verschillen. Zo heeft de groene schildwants tijdens de lente een groen lichaam en tijdens de herfst een bruin lichaam. Schildwantsen kunnen vliegen. Sommigen van hen, zoals de grauwe schildwants, lijken iets trager dan de rest en maken tijdens het vliegen een duidelijk hoorbaar zoemend geluid.

Als je tijdens de nazomer een onaangename geur opmerkt in huis, moet je op zoek naar insecten. Heel wat schildwantsen - waaronder de wijdverspreide grauwe schildwants en de groene schildwants - hebben namelijk stinkklieren. Zodra de insecten zich bedreigd voelen, zullen ze deze vieze geur vrijgeven.

In Europa zijn ongeveer 190 verschillende soorten schildwantsen bekend. Sommigen onder hen, waaronder de groene schildwants, bestaan al tientallen jaren. Andere soorten, zoals de bruingemarmerde schildwants, zijn pas de afgelopen jaren in Europa opgedoken en hebben zich al snel kunnen verspreiden door de klimaatverandering.

De meeste schildwantsen voeden zich met plantensappen en kunnen de planten daarbij ernstig beschadigen als ze in grote aantallen voorkomen of zich ongehinderd verspreiden. Hieronder hebben we de 6 actiefste schildwantsen voor je opgelijst :

1. De bruingemarmerde schildwants (Halyomorpha halys), die ook vaak bruingemarmerde stinkwants wordt genoemd, zorgt al enkele decennia voor mislukte oogsten in de tuin- en landbouw. Op zijn menu staan 300 waardplanten waaronder een grote verscheidenheid aan groenten en fruit. Deze wants kan je herkennen aan zijn bladvormig lichaam dat bruingemarmerd is. Door de mondialisering en de opwarming van de aarde heeft deze wants zich nu over gans Europa verspreid waar hij een grote bedreiging vormt voor de land- en tuinbouw. Volgens het Beierse Staatsinstituut voor Landbouw zorgde een besmetting met deze wants in 2019 in Italië voor ruim 500 miljoen euro schade op verschillende fruitgewassen.

2. De zuidelijke groene schildwants (Nezara viridula) is eveneens een gevreesd insect. Hoewel het insect nog geen twee centimeter lang is, kan het in de moestuin zorgen voor een mislukte oogst. Net als de gemarmerde schildwants is de zuidelijke groene schildwants wereldwijd terug te vinden ten gevolge van de klimaatverandering en globalisering. Wat waardplanten betreft, is de wants echt niet kieskeurig. De zuidelijke groene stinkwants lijkt heel hard op de groene schildwants - ze is echter volledig groen, terwijl het schildje van de groene schildwants bruin van kleur is.

3. Op het menu van de bessenwants (Dolycoris baccarum) staan sojabonen, granen, katoen en tabak. In huistuinen vind je ze vaak terug op bessenstruiken. Terwijl ze de sappen uit de bessen zuigen, injecteren ze speeksel in de vrucht, waardoor het fruit oneetbaar wordt.

4. De groene stinkwants (Palomena prasina) voedt zich eveneens met verschillende planten, maar meestal op kleinere schaal. In vergelijking met de zuidelijke groene schildwants of de gemarmerde schildwants kunnen we bij deze wants niet echt van een plaag spreken.

5. De roodpootschildwants (Pentatoma rufipes) verblijft het liefst aan de rand van loof- en gemengde bossen of in parken met loofbomen. De wants vind je echter ook terug in boomgaarden waar ze - als ze massaal aanwezig zijn - de vruchten ernstig kunnen beschadigen.

6. De grauwe schildwants (Rhaphigaster nebulosa) is af en toe in huis terug te vinden en kan met zijn stinkklieren een heel onaangename geur vrijgeven. Toch is deze soort relatief ongevaarlijk en zijn er nog geen ernstige plagen opgedoken. De wants voedt zich met verschillende planten en andere insecten. Qua uiterlijk doet de grauwe schildwants denken aan de gemarmerde schildwants. Toch is er een verschil : in tegenstelling tot de grauwe schildwants heeft de gemarmerde schildwants maximaal vijf lichte vlekken op de rug en geen doorn op de buik.

Bestaan er ook nuttige wantsen?

Naast plantenetende wantsen bestaan er ook wantsen die de voorkeur geven aan dierlijke eiwitten. Zo is er de ankerstankwants (Stiretrus anchorago) die heel wat insecten eet die planten beschadigen. Daarom wordt deze wants als nuttig gezien.

Omdat heel wat wantsensoorten, zoals de gemarmerde schildwants (Halyomorpha halys) polyfaag zijn (zij voeden zich met meerdere soorten andere organismen), kunnen verschillende plantensoorten worden aangetast. In je tuin kunnen bijvoorbeeld fruitbomen zoals appels en peren worden bedreigd, maar ook bessen- of hazelnootstruiken. Daarnaast staan ook allerlei kruiden en groenten zoals tomaten, paprika of bonen op het menu, net als sierplanten zoals hibiscus, zonnebloemen en seringen. Daarnaast bestaan er schildwantsen die het vooral gemunt hebben op naaldbomen, zoals de bladpootrandwants.

Oneetbare bessen, geperforeerde bladeren, misvormde vruchten - meerdere symptomen kunnen wijzen op de aanwezigheid van zuigende insecten :

1. Schildwantsen zuigen het plantensap uit de planten met hun naaldachtige steeksnuit. Hierdoor ontstaan kleine, lichte plekjes die vergelijkbaar zijn met een aantasting van andere bladzuigende insecten zoals bladluizen of trips.

2. Tijdens het zuigen komt het speeksel van de schildwants in de plant terecht. Dit speeksel bevat een enzym dat de plant beschadigt. Zo ontstaan er verkleurde en misvormde vruchten die niet meer eetbaar zijn. Als de schildwantsen het plantensap uit rijpe vruchten zuigen, dan zal je de schade moeilijker kunnen herkennen. Meestal herken je dit aan het feit dat zich onder de schil bruine vlekken hebben gevormd.

3. Daarnaast bevordert de schade schimmelinfecties en worden ziekten overgedragen.

4. Tot slot kan een aantasting met schildwantsen zorgen voor een mislukte oogst en zelfs de dood van hele planten.

Vooral in warmere streken van Europa kan de gemarmerde schildwants (Halyomorpha halys) grote schade aanrichten in de moestuin, in de siertuin of in de boomgaard. De insecten kan je op doeltreffende manier bestrijden met een product op basis van koolzaadolie. Dergelijke producten zijn zowel in geconcentreerde vorm (nog te verdunnen) als in gebruiksklare vorm (spray) beschikbaar.

De bestrijding van wantsen kan redelijk complex zijn. Omdat ze vleugels hebben, zijn ze namelijk heel mobiel. Daarom zijn aanvullende preventieve maatregelen nuttig om de planten in eerste instantie te beschermen tegen de insecten. Na de aanplanting kan je bijvoorbeeld een insectengaas over de moestuin plaatsen die de zuigende insecten op afstand houdt.

Er zijn ook veel natuurlijke vijanden voor heel wat inheemse insecten. Een natuurlijke antagonist van de grauwe schildwants (Rhaphigaster nebulosa) is bijvoorbeeld de Cylindromyia bicolor, een vliegensoort uit de familie van de sluipvliegen.

Voor de invasieve gemarmerde schildwants (Halyomorpha halys) zijn er echter nog geen natuurlijke vijanden in Europa gekend. Volgens de laatste bevindingen bestaat er in de toekomst mogelijk een kans dat de samoeraiwesp, die oorspronkelijk uit Oost-Azië komt, als ongediertebestrijder zou kunnen optreden. Hoe dit er concreet zou kunnen uitzien, wordt momenteel door een Duits onderzoekscentrum onderzocht. Tegen de zuidelijke groene schildwants, die ook heel schadelijk kan zijn voor de tuinbouw, kunnen sluipwespen van het geslacht Trissolcus of parasitoïde sluipvliegen worden ingezet.

Schildwantsen worden maar heel zelden binnenshuis aangetroffen. Maar eenmaal ze binnen zijn geslopen, kunnen ze voor heel vervelende geuren zorgen. Heel wat schildwantsen hebben namelijk stinkklieren die een stinkende geur verspreiden als de insecten zich bedreigd voelen. Hieronder vind je drie tips om deze stinkende insecten buiten te houden :

• Eenmaal de temperaturen beginnen zakken, gebruiken schildwantsen graag elke kier om zich een weg naar binnen te banen. Dicht dus zoveel mogelijk kieren en gaten in raam- en deurkozijnen.
• Insectennetten of horren op terrasdeuren en vensters reduceren het risico op een aantasting.
• Licht trekt vliegende insecten aan. Bij het verluchten van de kamer ’s avonds doe je er goed aan om de lichten te doven.

Heb je de schildwantsen reeds binnen opgemerkt? Dan kan je gele kleefvallen gebruiken. De wantsen blijven aan de stickers kleven en kunnen zo geen verdere schade meer aanrichten.