De tuin winterhard maken

Om je tuinplanten zo goed mogelijk door de winter te laten komen, raden we je aan plantensoorten die grenzen aan winterhardheid voorzichtigheidshalve toch tegen vorst te beschermen. Bijzonder belangrijk daarbij is dat de wortelgebieden niet bevriezen. Om planten te beschermen, leg je een mulch-laag van loof, stro, twijgen of boomschors over de aarde. Bepaalde planten moeten daarnaast nog worden afgedekt met tuinvlies of jute. Belangrijk: om te voorkomen dat scheuten afbreken, moet je 's winters een zwaar sneeuwdek voorzichtig van het vlies afschudden.

Voordat de winter begint, moeten sommige planten worden teruggesnoeid. Over het algemeen geldt: laat gezonde scheuten staan en verwijder zieke scheuten. Laat planten die in de herfst niet per se hoeven te worden teruggesnoeid met rust - laat ze staan voor de vogels. Die vinden het heerlijk om de zaden uit de verdorde bloemen te pikken. En met sneeuw bedekte verdorde bloemen zien er prachtig uit toch?

Hier volgt een overzicht van de winterse verzorging die de meest gangbare tuinplanten nodig hebben:

Snoei, zodra de bladeren verwelken en de sappen zich terugtrekken in de wortels, meerjarige vaste planten tot aan de grond terug. De vaste planten hebben dan in het voorjaar weer voldoende plaats voor nieuwe scheuten.

Boerenhortensia, schermhortensia's en klimhortensia's beginnen al vanaf begin augustus tot midden september met het vormen van hun bloesems. Snoei deze planten daarom uitsluitend meteen na de bloei. In het late najaar verwijder je alleen de afgestorven scheuten. Dek deze planten af met sparrentakken om te voorkomen dat de knoppen bevriezen.

Bij rozen voer je de snoeimaatregelen echter pas in het voorjaar uit. Hierbij is het wel van essentieel belang dat je de oculatiepunten beschermt tegen vorst. Leg daarvoor eenvoudigweg aarde, compost of mulch rondom de rozenplanten. Hoogstammige rozen worden vlakbij de kroon veredeld. Omwikkel de kroon en het bovenste deel van de stam met vlies. De meeste rozen zijn winterhard. Desondanks kunnen kweekrozen bij aanhoudende vorst beschadigd raken. Houd altijd de weersvoorspelling voor de komende dagen in de gaten, om de planten zo nodig te omhullen met een luchtdoorlatende winterbescherming.

Sommige planten kunnen in feite heel goed tegen lage temperaturen, maar niet tegen natheid. Bescherm bijvoorbeeld gentiaan, sempervivum, edelweiss, lavendel, heiligenbloem en stengelloze silene met twijgen tegen een teveel aan regen. Bij grassen verzamelt water zich vaak in het hart van de plant. Om dat te voorkomen, raden we je aan de grashalmen samen te binden. Het regenwater kan zo aan de buitenkant van de 'tipi' omlaag lopen.

Dahliaknollen zijn gevoelig voor zowel vorst als natheid. Vergeet daarom niet de knollen uit de grond te halen en deze tussen krantenpapier of in een bak met zand in een koele ruimte of kelder te bewaren. Ze zijn dan meteen veilig voor woelmuizen.

Bij pot- en kuipplanten wordt onderscheid gemaakt tussen winterharde en vorstgevoelige planten. Winterharde planten mogen buiten blijven staan, maar moeten worden beschermd tegen al te strenge vorst.

Plaats de potten of kuipen tegen een beschutte huismuur waar er geen regen op valt en op een warme ondergrond, bijvoorbeeld polystyreen. Wikkel daarnaast jute, kokosmat of bubbeltjesplastic om de pot heen. Je kan een plantenkuip ook in een houten kist zetten en de lege ruimte opvullen met boomschors. Leg bovendien loof of twijgen op de aarde rondom de stam, zodat de kuip niet kan bevriezen. De kroon omwikkel je met vlies of jute. Bij jonge planten moet ook het stammetje worden beschermd, omdat anders vorstscheuren kunnen optreden. Deze ontstaan wanneer slechts één kant door de zon wordt beschenen en het temperatuurverschil met de schaduwzijde te groot is. Hiervoor zijn bamboematten en jute geschikt. Ook is speciale witte verf verkrijgbaar, die het licht reflecteert.

Kuipplanten die niet tegen vorst kunnen, moet je op een warmere plaats zetten. Ideaal zijn een lichte hal, een donkere kelder of een goed geïsoleerde kas, die bijvoorbeeld met bubbeltjesplastic is omwikkeld.

Schimmels kunnen heel goed overleven in verrotte vruchten. Wanneer het in het voorjaar weer warmer wordt, neemt het risico toe dat schimmels ook de bladeren, bloesems en vruchten aantasten. We raden je daarom aan vruchtmummies vóór het invallen van de winter te plukken en bij het huishoudelijk afval te gooien.

Snoei daarnaast de zieke en afgestorven takken af. Het volledig snoeien van bomen vindt echter plaats in februari, wanneer de strengste vorst voorbij is en de plantensappen zich gedurende de winter in de stam en de wortels hebben teruggetrokken.

Jonge bomen met een dunne schors zijn zeer bevattelijk voor vorstscheuren. Deze worden veroorzaakt door grote temperatuurverschillen, wanneer de zon op maar één kant van de stam schijnt. Dit kan worden verholpen met een plank tegen de stam of met witte beschermende verf voor bomen, die het zonlicht reflecteert.

Wanneer de temperaturen 's winters dagenlang onder de 5 °C liggen, kan het bij struiken voorkomen dat de toppen van scheuten bruin worden. Dat is een signaal dat de plant niet voldoende water kan opnemen doordat de grond bevroren is. De struik heeft last van uitdroging door vorst. Leg daarom een schaduwnet over de struik.

Bezit je een spar in zuilvorm? Bind dan zeker voordat de eerste sneeuw valt het bovenste deel daarvan samen. Zo voorkom je dat een zwaar sneeuwdek de boom uit elkaar drukt.

Ook het gazon heeft in de herfst je aandacht nodig. Bladeren op het gazon moet je op tijd verwijderen, zodat er in het voorjaar geen lelijke bruine gaten blijken zijn ontstaan. Kleine tip: stel je grasmaaier in op de maximale lengte en zuig de bladeren gewoon op.

Zodra het kouder dan 10 °C wordt, stopt gras met groeien. Dat is het moment om het gras voor de laatste keer te maaien. De optimale maaihoogte ter voorbereiding op de winter is ca. 5 cm. Gebruik nog tot oktober of november een speciale herfstgazonmeststof met een hoog kaliumgehalte. Deze maakt de grashalmen sterker en weerbarstiger. Je gazon is nu optimaal voorbereid op de komende winter.

In de herfst en winter zien groentebedden er vaak mistroostig uit. Het merendeel van de groenten is al geoogst, met uitzondering van wintergroenten zoals boerenkool en snijbiet. Een groentebed hoef je echter zeker niet te laten braakliggen. In plaats daarvan kan je met groenbemesting een actievere bodemstructuur bevorderen. De bodemorganismen krijgen door het inzaaien van bijvoorbeeld Afrikaantjes, honingklaver of winterrogge gemakkelijk afbreekbaar voedsel, waardoor ze mobieler worden. De aarde wordt zo verrijkt met humus - heel praktisch, vinden wij!

Houd er rekening mee dat groenbemesting al in de late zomer moet worden ingezaaid.

De meeste meerjarige keukenkruiden in het groentebed zijn winterhard. Zo kunnen bijvoorbeeld munt, tijm, oregano en bieslook zonder problemen buiten blijven. Peterselie overleeft weliswaar de winter, maar begint het voorjaar daarop te bloeien en verliest zo haar aroma. Toch hoef je het niet geheel zonder peterselie te doen, want er worden zaden gevormd, die je later kan inzaaien. Rozemarijn en salie zijn meestal niet winterhard. Bedek daarom de rozemarijn met twijgen of zet er een rieten mand overheen. Van salie wordt gezegd dat het afknippen van de punten van de scheuten de vorstbestendigheid vergroot.

Op een balkon kunnen kruiden zonder bescherming de winter niet overleven, omdat kleine potten en bakken snel volledig bevriezen. Om dat te voorkomen, omwikkel je je balkonbakken met jute of bubbeltjesplastic of zet je je potten in een grote kist die is opgevuld met loof. Plaats alles vervolgens op een warme ondergrond van polystyreen tegen een muur van je huis.

Onze tip: 's winters verliezen kruiden hun aroma. Oogst kruidenplantjes daarom al in de herfst en laat ze drogen of vries ze in. Zo heb je ook in de winter je kruiden binnen handbereik.